I. VỊ TRÍ ĐỊA LÝ VÀ DÂN CƯ

1. Vị trí địa lý

Xã Yên Vượng là xã miền núi nằm ở phía Bắc huyện Hữu Lũng tỉnh Lạng Sơn, cách trung tâm huyện khoảng 10km. Ranh giới được xác định:

- Phía Bắc giáp xã Yên Thịnh;

- Phía nam giáp xã Đồng Tân, xã Nhật Tiến;

- Phía Đông giáp xã Yên Sơn, xã Cai Kinh;

- Phía Tây giáp xã Minh Tiến, xã Hòa Bình của huyện Hữu Lũng.

2. Dân cư:

Đầu năm 2021 xã Yên Vượng có 3.059 nhân khẩu/740 hộ/ 05 thôn. Có 03 dân tộc chủ yếu là Kinh, Tày, Nùng và 1 số ít dân tộc khác. Trong đó dân tộc Nùng chiếm 50% ; dân tộc kinh chiếm 30%, dân tộc Tày chiếm 20%.

Xã Yên Vượng có 05 đơn vị thôn gồm: Chục Quan, Sơn Đông, Ao Sen, Làng Lầm, Cây hồng – Mỏ tối.

II. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN

Xã Yên Vượng có địa hình rất phong phú đa dạng, bao quanh là núi đá vôi thuộc vòng cung Bắc Sơn và dãy núi đá vôi Cai Kinh, xen kẽ là những thửa ruộng và đất trồng mầu.  Phong cảnh đẹp kỳ vĩ, có nhiều hang động. Trên núi đá có nhiều gỗ quý như: đinh, nghiến, lí, gang bầu... và nhiều sản vật quý như: mật ong, sa nhân, ba kích, tầm gửi, ...ở giữa là vùng thung lũng có những cánh đồng bằng phẳng. Về đất đai có nhiều loại đất khác nhau, rất phù hợp cho phát triển kinh tế nông nghiệp, trồng trọt các loại cây lương thực như: lúa nước, ngô, khoai, sắn và các loại cây hoa màu như: đỗ tương, lạc... Các loại cây ăn quả: na, vải thiều, bưởi, nhãn...,trong đó nổi bật nhất là cây Na, được coi là cây mũi nhọn của địa phương.

Tháng 9 năm 1987, chợ Yên Vượng được thành lập lấy tên là chợ Gốc Sau, hiện nay đang hoạt động 05 ngày một phiên, Nhân dân các xã trong huyện, các huyện bạn mang nông lâm, thổ sản, hàng hóa đến đây trao đổi, buôn bán khá nhộn nhịp.

          Yên Vượng có 02 dòng suối chính, 01 dòng bắt nguồn từ xã Yên Sơn chảy qua các thôn Nong Thâm, Sơn Đông, dọc sườn núi đá qua xã Đồng Tân ra sông Thương, 01 dòng còn lại chảy từ xã Yên Thịnh qua các thôn Chục quan, Ao Sen, Làng Lầm, Cây hồng – Mỏ tối xuống hút Vao và hút Cà Kheo xuống ngầm núi đá chảy ra xã Đồng Tân ra sông Chung. Do yêu cầu phát triển về kinh tế - xã hội nâng cao đời sống cho nhân dân, xã Yên Vượng đã xây dựng các công trình thủy lợi đảm bảo tưới tiêu phục vụ sản xuất nông nghiệp, sinh hoạt đời sống cho người dân.

Cùng với việc xây dựng công trình thủy lợi, Nhân dân xã Yên Vượng đã xây dựng hệ thống giao thông liên xã, liên thôn và liên tục phát triển cùng với sự phát triển kinh tế xã hội của địa phương, đến nay hệ thống đường giao thông không ngừng được mở mang nâng cấp, trong đó tuyến đường 243 là tuyến giao thông chính chạy qua trung tâm xã nối liền quốc lộ 1A với huyện Bắc Sơn, tạo thuận lợi cho việc giao lưu giữa các xã trong, ngoài huyện mà còn là một trong những tuyến đường phục vụ nhiệm vụ Quốc phòng, An ninh có chiến lược của tỉnh Lạng Sơn.

III. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN

Đầu thời nhà Nguyễn, Hữu Lũng có 04 tổng là tổng Hữu Thượng, Hưng vĩ, Vân Nham, Thuốc Sơn với 28 xã, xã Đằng Sơn thuộc tổng Thuốc Sơn. Ngày 5/11/1989 thực dân Pháp cắt toàn bộ đất đai của huyện Hữu Lũng để thành lập tỉnh Lục Nam. Tỉnh Lục Nam chỉ tồn tại đến tháng 8 năm 1891 và thay thế bằng Đạo quan binh Phả Lại; ngày 10/10/1895 Đạo quan binh Phả Lạị giải tán, tỉnh Bắc Giang được thành lập gồm 02 phủ Lạng Giang và Đa Phúc, châu Hữu Lũng gồm 02 tổng Vân Nham và Thuốc Sơn; xã Đằng Sơn  thuộc tổng Thuốc Sơn châu Hữu Lũng phủ Lạng Giang và thuộc đạo Quan binh Yên Thế. Ngày 11/4/1900, Đằng Sơn thuộc tổng Thuốc Sơn châu Hữu Lũng tỉnh Bắc Giang, cách mạng tháng tám thành công, chính quyền về tay nhân dân, Chính phủ cách mạng lâm thời tiến hành xây dựng hệ thống tổ chức Bộ máy quản lý hành chính Nhà nước mới. Ngày 8/9/1945, chính phủ ra Sắc lệnh mở cuộc tổng tuyển cử bầu Quốc dân Đại hội ( Quốc hội) trong cả nước. Ngày 21/11/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 63 quy định về bầu cử, tổ chức, cách làm việc của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân, Tổ chức chính quyền mới gồm 04 cấp: Trung ương, tỉnh, huyện, xã; xóa bỏ cấp tổng. Cuối năm 1948 xã Đằng Sơn sáp nhập với xã Đằng Yên lấy tên là xã Yên Vượng. Ngày 30/11/1953, xã Yên Vượng tách ra thành 03 xã là xã Yên Vượng, Yên Thịnh, xã Yên Sơn. Xã Yên Vượng gồm có 04 thôn: Chục Quan, Lầm, Ao Sen, Cây hồng – Mỏ tối. Chín năm trường kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, kết thúc với chiến thắng Điện Biên Phủ ngày 7/5/1954; Hiệp định Giơnevơ được ký kết, hòa bình lập lại trên miền Bắc, Nhân dân Yên Vượng cùng toàn Đảng, toàn dân miền Bắc bắt tay vào xây dựng chính quyền Nhân dân, khắc phục những khó khăn do chiến tranh và chế độ cũ để lại, khôi phục sản xuất, phát triển kinh tế - xã hội. Sau đợt giảm tô, cải cách ruộng đất, ngày 29/7/1956. Do yêu cầu của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, Hữu Lũng trở thành một đơn vị hành chính của tỉnh Lạng Sơn, bao gồm 24 xã và 01 thị trấn, trong đó có xã Yên Vượng. Hiện nay xã Yên Vượng gồm có 5 thôn: Chục Quan, Sơn Đông, Ao Sen, Làng Lầm, Cây hồng – Mỏ tối. Các thôn đều tập trung phần lớn tại các vị trí thuận lợi.

IV. TRUYỀN THỐNG LỊCH SỬ VÀ VĂN HÓA

Là một địa phương có nhiều dân tộc anh em sinh sống xen kẽ, hòa thuận trên một địa bàn cư trú đã tạo nên cho Yên Vượng có đời sống văn hóa tinh thần hết sức đa dạng phong phú; Nhân dân trong xã không theo các tôn giáo mà chủ yếu  theo tập quán ông cha để lại là thờ cúng tổ tiên tại gia đình, các tập tục ma chay cưới gả, hiếu hỷ đều theo  truyền thống, sinh hoạt văn hóa cộng đồng... tuy nhiên, phong tục tập quán ở Yên Vượng cũng có những tiết lệ riêng của làng xã; các dân tộc thiểu số vẫn giữ được nét văn hóa riêng như hát then, lượn của dân tộc tày, nùng tạo nên các giá trị văn hóa tốt đẹp, góp phàn làm nền tảng tinh thần xã hội, trở thành những nhân tố tích cực trong quá trình xây rựng và bảo vệ quê hương.

Trên địa bàn xã có 02 di tích đã được Ủy ban nhân dân tỉnh Lạng Sơn quyết định phê duyệt và công bố danh mục kiểm kê di tích trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn. Quyết định số 73/QĐ-UBND, Lạng Sơn, ngày 10/01/2019. Trong đó: 01 di tích lịch sử ( Hang tù binh), 01 di tích kiến trúc nghệ thuật ( Chùa Lầm Thượng).

Truyền thống văn hóa của Nhân dân các dân tộc xã Yên Vượng là thành quả kết tinh qua nhiều thế hệ, qua quá trình bền bỉ lao động sản xuất cải tạo thiên nhiên, kiên cường chống giặc ngoại xâm, bảo vệ xóm làng, bảo vệ nền độc lập đã được hun đúc, góp phần làm phong phú bản sắc văn hóa làng xã Việt Nam. Tự hào và truyền thống quê hương, Đất nước, Đảng bộ và Nhân dân xã Yên Vượng đã và đang ra sức quyết tâm xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống.

Để tồn tại và phát triển, người dân các vùng di cư đến sinh sống tại xã Yên Vượng đều thể hiện được tinh thần tương thân, tương ái gắn kết lại để chống chọi với thiên nhiên và giặc ngoại xâm, bảo vệ và xây dựng quê hương Đất nước. Điểm lại những trang sử vàng chống ngoại xâm của dân tộc; Chiến thắng chống xâm lược Tống ( 1075 – 1077), chiến thắng chống quân xâm lược Mông – Nguyên ( 1258 – 1288), chiến thắng Chi Lăng ( 1427), chiến thắng quân Mãn Thanh ( 1789), những năm 80 của thế kỷ XIX, hưởng ứng phong trào Cần Vương của các sĩ phu yêu nước, dưới ngọn cờ chống Pháp của thủ lĩnh Hoàng Đình Kinh từ năm 1882 đến năm 1888, có một phần đóng góp công sức của Nhân dân các dân tộc xã Yên Vượng. Từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhân dân Yên Vượng đã góp phần hoàn thành thắng lợi vào cuộc cách mạng giải phóng dân tộc. Cách mạng tháng tám 1945 thành công, đập tan chính quyền đế quốc, phong kiến tay sai, thành lập chính quyền cách mạng, mở ra một kỷ nguyên mới lịch sử dân tộc: Độc lập tự do và chủ nghĩa xã hội . Trong hai cuộc chống thực dân pháp ( 1945 – 1954) và kháng chiến chống đế quốc Mỹ ( 1954 – 1975), Nhân dân xã Yên Vượng đã cùng Nhân dân cả nước san sẻ sức người, sức của thực hiện tốt khẩu hiệu “ Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”. Hoàn thành nghĩa vụ hậu phương, đưa cuộc kháng chiến đến thắng lợi hoàn toàn. Hai cuộc kháng chiến đã qua, cũng như cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới phía Bắc tháng 02/1979, đã có biết bao nhiêu người con ưu tú của quê hương Yên Vượng đã ngã xuống cho độc lập – tự do của dân tộc; nhiều gia đình và cá nhân đã vinh danh có công với cách mạng.

Trải qua các giai đoạn lịch sử, với sự gắn kết cảu tinh thần tương thân, tương ái; Nhân dân các dân tộc Yên Vượng đã xây đắp cho mình truyền thống đấu tranh kiên cường chống giặc ngoại xâm. Với điều kiện tự nhiên thuận lợi có nhiều tiềm năng lớn cùng với con người cần cù và sáng tạo trong lao động; dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ, Nhân dân các dân tộc xã Yên Vượng đã và đang chuyển mình của cả nước từng bước thực hiện mục tiêu: “ Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng văn minh;.

Xã Yên Vượng thực hiện chương trình MTQG xây dựng Nông thôn mới, với những đặc điểm trên trong quá trình tổ chức thực hiện các nhiệm vụ chính trị, đặc biệt là việc triển khai thực hiện chương trình MTQG xây dựng Nông thôn mới xã Yên đã hoàn thành 12/19 tiêu chí, phấn đấu lộ trình về đích Nông thôn mới giai đoạn 2020 – 2025.